Przypisywanie konkretnych cech danemu podmiotowi to atrybucja. W tym momencie może brzmieć to dla Ciebie tajemniczo, ale obiecuję że po przeczytaniu tego artykułu będziesz w stanie wykorzystać opisywane zjawisko. Przedstawiając konkretne przykłady wyjaśnię na czym polega błąd atrybucji oraz co to jest atrybucja wewnętrzna i zewnętrzna.

Zjawisko jest cały czas obecne w Twoim życiu. Możesz to łatwo zauważyć. Wyobraź sobie, że osoba która jest dla Ciebie bliska, dostała nową, świetną pracę. Z czego to wynika? Prawdopodobnie z tego, że jest wykształcona i odpowiedzialna. W końcu wiesz o tym, bo jesteś blisko niej. To jest właśnie atrybucja. Lubisz daną osobę, więc przypisujesz jej same dobre cechy.

Co się dzieje w Twojej głowie, gdy myślisz o sukcesach znienawidzonej osoby? Zazwyczaj w takiej sytuacji będziesz tłumaczył to szczęściem lub może nawet jakimiś niemoralnymi zachowaniami.

Atrybucja wewnętrzna i zewnętrzna

Twórcą tej teorii jest Fritz Heider. Uważał on, że każdy człowiek jest badaczem. Niestety zdecydowana większość społeczeństwa to amatorzy w tej dziedzinie. Konsekwencją jest dochodzenie do niewłaściwych wniosków, poprzez zbyt pochopne wnioski wystawione na podstawie atrybucji wewnętrznej.

• Atrybucja wewnętrzna — szukanie wytłumaczenia dla danej sytuacji we wnętrzu podmiotu. Odnoszenie się do jego charakteru, temperamentu, osobowości itp.

Skoro wyróżniamy atrybucję wewnętrzną, to musi istnieć również zewnętrzna. Jest ona narzędziem, które stosują doświadczeni badacze podczas poznawania świata.

• Atrybucja zewnętrzna — czyli stawianie tezy, która uwzględnia zewnętrzne okoliczności danego zdarzenia.

To jaką atrybucję zastosujesz, może mieć duży wpływ na końcowy osąd. Często jedna sytuacja rozpatrywana przez dwie różne osoby ma zupełnie inny wydźwięk. Okoliczności zewnętrzne potrafią dać inny pogląd na sytuację, w wyniku takich rozważań często można dojść do wniosku, że nic nie jest jednoznaczne.

Powszechnie występujący błąd atrybucji – przykłady

Błąd atrybucji to pojęcie, które zostało wprowadzone przez Lee Rossa do psychologii społecznej. Polega on na tym, że ludzie przeceniają wpływ czynników stałych, takich jak cechy charakteru, jednocześnie nie doceniając znaczenia sytuacji, czyli czynników zewnętrznych.

• Wpis powiązany: Atrybucja w marketingu i modele atrybucji

Jest to powszechnie występujący problem, który przekłada się na każdy element naszego życia. Znajomość tego zjawiska może pomóc Ci w lepszym dostrzeganiu prawdziwych przyczyn swoich sukcesów, ale i niepowodzeń. Do dokładnego zrozumienia, czym jest błąd atrybucji, konieczne jest odwołanie się do codziennych sytuacji. Przykłady poniżej.

Błąd atrybucji — dlaczego uczniowie nie znają ortografii?

W roku 1975 przez dwójkę badaczy Meyera oraz Butzkamma przeprowadzona została ankieta wśród nauczycieli matematyki. Zapytano ich o postępy uczniów w nauce oraz to, z czego one wynikają. Okazuje się, że 90% ankietowanych wskazywało największą wagę czynnikom wewnętrznym, czyli naturalnym predyspozycjom uczniów. 

Nie zastanawiali się oni nad tym, czy dane dziecko ma odpowiednie warunki do nauki w domu lub czy jest akceptowane w grupie. Dlaczego w nagłówku znajduje się pytanie odnośnie ortografii, skoro badanie dotyczyło nauczycieli matematyki? Ponieważ czynniki zewnętrzne dotyczą szerszego spektrum niż jednego przedmiotu. A jeżeli skupiłeś się na tym, jakiego przedmiotu dotyczy badanie, mogłeś znów przypisać większą rolę czynnikom wewnętrznym, takim jak talent do konkretnej dziedziny.

Błąd atrybucji — trudna relacja z dziećmi

Rodzice mają szczególne trudności w poprawnym ocenieniu zachowania i cech swoich dzieci. Być może wynika to z tego, że darzą je wielkim uczuciem. Mają oni ciągły kontakt z dzieckiem, poznają jego osobowość i na tej podstawie mogą dostrzec to, co umyka innym członkom rodziny. Gdy jakiś wujek przyjedzie w odwiedziny i zauważy, że dziecko brzydko się odzywa do rodziców, od razu przypisze mu negatywne cechy. Uzna, że jest źle wychowane i bezczelne.

• Wpis powiązany: Jak podnieść poczucie własnej wartości?

Dlaczego jest to błąd atrybucji? Ponieważ zakłada, że na podstawie tej jednej sytuacji może wyciągnąć trafne wnioski. Całkowicie pomija czynniki zewnętrzne, które mogły wywołać całą sytuację. Wujek w końcu nie wie, czy tego samego dnia dziecko nie pokłóciło się z najlepszym przyjacielem, czy nie uciekł mu ukochany piesek itp. Jest wiele czynników, które mogły spowodować takie zachowanie. 

Błąd atrybucji – aureola nad głową

Efekt aureoli to najczęściej przytaczany przykład na błąd atrybucji. Polega na tym, że przypisujemy dobre cechy osobom atrakcyjnym fizycznie. Piękno  kojarzy się również z dobrocią, mądrością i czystością. Wszystko, co brzydkie natomiast jest złe, podłe i podstępne.

Najlepiej widać to na podstawie klasycznych bajek. Wszystkie księżniczki Disneya są atrakcyjne, natomiast antagoniści to zazwyczaj wiedźmy, brzydkie macochy oraz inne postacie, które już na pierwszy rzut oka mają wzbudzić w nas niemiłe odczucia. 

Ten błąd atrybucji nie występuje jedynie na ekranie. Widoczny jest również w codziennym życiu. Osoby atrakcyjne zazwyczaj prowadzą bardziej szczęśliwe życie, są lepiej opłacane oraz mają większą szansę na otrzymanie wymarzonego stanowiska.

Atrybucja i automatyczne przypisywanie cech

Błąd atrybucji jest bardzo powszechny. Zjawisko to występuje w przeróżnych sytuacjach, tylko dlaczego? Przecież, każdemu z nas powinno zależeć na dojściu do prawdy. Skąd więc takie pochopne formułowanie wniosków?

Błędna atrybucja wynika z automatycznego przypisywania cech. Twoja podświadomość nie lubi pozostawiać Cię bez odpowiedzi. Jeżeli coś się dzieje, to pojawia się automatyczny proces, którego celem jest znalezienie logicznego wyjaśnienia.

• Wpis powiązany: Ograniczające przekonania – przykłady, które słyszałeś wiele razy

Obserwacja zachowań przychodzi nam automatycznie. Jest to wyjściowy tryb podświadomości, ponieważ schematy obserwujemy znacznie częściej. Analiza zewnętrzna wymaga naszej świadomej ingerencji, musimy się skupić i zastanowić nad tym, co takiego mogło się stać. Z racji, że jest to czynność bardziej wymagająca, jest jednocześnie znacznie rzadsza.

Badacze doszli do bardzo ciekawych wniosków. Samych siebie oceniamy przez pryzmat atrybucji zewnętrznej. Przykładów jest cała masa:

• popełniłem błąd z pracy, bo kolega mi to źle wyjaśnił
• dostaje słabe oceny, bo nauczycielka się na mnie uwzięła
• słabo gram, bo koledzy z drużyny mi nie podają
• nie osiągnąłem sukcesu, bo miałem ciężki start
• związek nie przetrwał, bo moja partnerka miała w stosunku do mnie zbyt wygórowane oczekiwania

Jak widzisz, taka forma tłumaczenia sobie rzeczywistości jest powszechna. Jest to atrybucja w służbie ego. Zastanów się teraz, czy Ty również w taki sposób zdejmujesz z siebie odpowiedzialność. Oczywiście, często rzeczywiście może być w tym sporo prawdy. Problem polega na tym, że jeżeli sytuacja dotyka nas, to potrafimy to zauważyć, ale gdy to dotyczy obcej osoby, już się nad tym nie zastanawiamy.